Yaygın Anksiyete Bozukluğu
Çocuk ve ergenlerde yaygın anksiyete bozukluğu (YAB): belirtiler, nedenler, etkileri ve aile–okul iş birliğiyle etkili çözüm önerileri. İzmir Kids Psikoloji uzman desteği.
Nedir?
Yaygın anksiyete bozukluğu; çocuğun günlük yaşamla ilgili birçok konuda orantısız, sürekli ve kontrol etmekte zorlandığı endişe yaşamasıyla karakterizedir. Arkadaşlık ilişkileri, okul başarısı, sağlık ve gelecek gibi alanlar hakkında bitmek bilmeyen kaygı ve huzursuzluk görülebilir. Bu durum sıklıkla bedensel yakınmalarla birlikte seyreder ve uyku, dikkat, motivasyon gibi işlevleri etkiler. Çocuk çoğu zaman aklından geçen olumsuz senaryoları durdurmakta güçlük çeker ve güvence arama davranışları gelişebilir. Doğru yaklaşımla kaygı döngüsü kırılabilir ve çocuğun esnek düşünme ile problem çözme becerileri güçlenir.
Belirtileri
- Sürekli endişe ve huzursuzluk
- Odaklanma güçlüğü ve zihin boşalması
- Kas gerginliği ve kolay yorulma
- Uykuya dalma veya sürdürmede güçlük
Neden Önemli?
Erken ele alınan yaygın anksiyete; okul devamlılığını, dikkat ve öğrenmeyi, sosyal ilişkileri ve duygusal güvenliği korur. Yapılandırılmış destek kaçınma ve aşırı güvence arama döngüsünü kırar, çocuğun öz yeterliğini ve esnek baş etme becerilerini artırır.
Yaygın Anksiyete Bozukluğu
Yaygın anksiyete bozukluğu; en az birkaç alana yayılmış, süreğen ve kontrol edilmesi zor endişe ile giden bir kaygı durumudur. Çocuk çoğu zaman ‘ya şöyle olursa’ düşüncelerine takılır, sık sık güvence arar ve rahatlamakta zorlanır. Belirtiler gün içinde dalgalanabilir ancak toplamda işlevselliği etkiler. Uygun psikolojik müdahalelerle anksiyete yönetilebilir ve yaşam kalitesi belirgin biçimde iyileşir.
Nedenleri
Yaygın anksiyetenin tek bir nedeni yoktur ve genellikle biyolojik yatkınlık, mizaç özellikleri ve çevresel taleplerin birleşimiyle ortaya çıkar. Ailede kaygı öyküsü bulunan çocuklarda duyarlılık artabilir ve tehdit ipuçlarına karşı tetikte olma eğilimi görülebilir. Aceleci ve mükemmeliyetçi beklentiler, belirsizliğe düşük tolerans ve hata yapma korkusu endişeyi besler. Kronik stres, düzensiz uyku ve yüksek ekran maruziyeti sinir sistemi uyarılmasını artırarak huzursuzluğu sürdürebilir. Öğrenilmiş güvence arama ve kaçınma stratejileri kısa vadede rahatlatırken uzun vadede kaygı döngüsünü güçlendirir. Okul değişimi, sınav dönemi, sosyal çatışmalar veya sağlık korkuları gibi yaşam olayları belirtileri alevlendirebilir. Düşünceleri tehdit odaklı yorumlama, felaket senaryoları kurma ve belirsizliği tehlike gibi algılama bilişsel düzeydeki temel mekanizmalardır. Aile içi tutarsız tepkiler ve aşırı koruyucu yaklaşım çocuğun kendi baş etme becerilerini denemesini kısıtlayabilir. Destekleyici, tutarlı ve model olan ebeveyn tutumları ise esnek düşünmeyi ve toleransı artırır. Erken değerlendirme ve yapılandırılmış müdahaleler, belirtilerin kronikleşmesini ve eş tanı risklerini azaltır.
Etkileri
Süreğen endişe dikkat ve çalışma belleğini zorlar; ders takibini, sınav performansını ve hedefe odaklanmayı olumsuz etkiler. Güvence arama ve erteleme arttıkça sorumluluklardan kaçınma görülebilir ve aile içi gerilim yükselir.
Doğru müdahale ile anksiyete belirtileri azalır, uyku ve iştah düzeni toparlanır, çocuk sosyal ve akademik alanlarda daha esnek ve katılımcı olur. Öz yeterlik ve benlik saygısında artış gözlenir.
Pratik Öneriler
- Yavaş ritimli nefes
- Gerçekçi iç konuşma cümleleri
- Endişe günlüğü ve zamanını sınırlama
- Adım adım problem çözme
- Aşırı güvence aramayı azaltma
- Uyku ve ekran rutini
- Düzenli fiziksel aktivite
- Öğretmenle iletişim planı
Aile ve Öğretmen
Ebeveynler çocuğun duygusunu isimlendirsin, sakin ve kararlı bir tutumla aşırı güvence vermeyi kademeli olarak azaltsın.
Evde küçük ve ölçülebilir hedefler belirlenip başarılar görünür biçimde pekiştirilsin, erteleme yerine adım planı yapılsın.
Öğretmen net beklentiler ve öngörülebilir rutin sunsun; kısa check-in görüşmeleri ve görev parçalama stratejileri uygulansın.
Okul psikolojik danışmanı ile iş birliği yapılarak nefes-egzersiz protokolü, sınav ve sunum gibi tetikleyiciler için destek planı oluşturulsun.
Nasıl Yardımcıyız?
Kids Psikoloji’de YAB değerlendirmesi ayrıntılı klinik görüşme, ölçekler ve aile–okul geri bildirimleriyle yapılır. Müdahalemiz BDT temellidir; nefes ve gevşeme, iç konuşma düzenleme, davranışsal deneyler ve adım adım maruz bırakma tekniklerini içerir.
Bilişsel Davranışçı Terapi
Felaketleştirme ve tehdit yorumlarını yeniden çerçeveleme, davranışsal deneyler ve beceri eğitimi.
Nefes ve Gevşeme
Diyafram nefesi, kas gevşetme ve duygu düzenleme uygulamaları.
Kademeli Maruz Bırakma
Endişe yaratan durumlara güvenli, planlı ve ölçülebilir adımlarla yaklaşma.
Ebeveyn Danışmanlığı
Güvenceyi azaltma, pekiştirme planı, ev–okul iletişimi ve rutinlerin yapılandırılması.
Bilginiz Olsun
Endişe çoğu zaman iyi niyetli bir uyarıdır ama aşırılaştığında işlevselliği bozar
Güvence arama kısa vadede rahatlatır fakat döngüyü sürdürür
Düzenli uyku ve hareket sinir sistemi esnekliğini artırır
Erken destek okul ve sosyal uyumu korur
Sıkça Sorulan Sorular
Normal kaygı mı, YAB mı?
Aile ne yapmalı?
Tedavi ne sağlar?
Profesyonel Destek İçin İlk Adımı Atın
Kids Psikoloji olarak, çocuğunuzun potansiyelini keşfetmesine yardımcı olmak için buradayız. Uzman ekibimizle tanışmak için bize ulaşın.